Nhận diện các dấu hiệu nhồi máu cơ tim qua điện tâm đồ (ECG)

Điện tâm đồ (ECG) là phương tiện chẩn đoán quan trọng, giúp phát hiện sớm nhồi máu cơ tim qua biến đổi sóng T, đoạn ST và sóng Q, cùng dẫn đạo bổ sung V3R/V4R, hỗ trợ can thiệp kịp thời và cải thiện tiên lượng.

Nhận diện các dấu hiệu nhồi máu cơ tim qua điện tâm đồ (ECG)

Điện tâm đồ (ECG) là phương tiện chẩn đoán hàng đầu giúp nhận diện sớm nhồi máu cơ tim qua các biến đổi sóng T, đoạn ST và sóng Q. Để đọc chính xác ECG, người học không chỉ cần kiến thức về sinh lý tim mạch mà còn phải có kỹ năng phân tích hình ảnh y học. Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn đặc biệt chú trọng đào tạo ngành Kỹ thuật Hình ảnh Y học, giúp sinh viên nắm vững kỹ năng nhận diện tín hiệu bất thường trên các phương tiện chẩn đoán hiện đại, biết vận dụng vào thực tế lâm sàng để hỗ trợ bác sĩ đưa ra quyết định điều trị kịp thời.

Nội dung dưới đây sẽ trình bày những dấu hiệu đặc trưng của nhồi máu cơ tim trên điện tâm đồ – kiến thức nền tảng cho cả sinh viên và kỹ thuật viên hình ảnh y học trong hành nghề.

Thay đổi của sóng T – báo hiệu tình trạng thiếu máu cục bộ

Sóng T là thành phần cuối cùng của chu kỳ khử cực – tái cực trong tim, phản ánh quá trình tái cực của tâm thất. Khi cơ tim bị thiếu máu, sự tái cực này bị rối loạn, dẫn đến biến đổi hình dạng và hướng của sóng T. Những thay đổi này thường xuất hiện sớm trên điện tâm đồ, trở thành dấu hiệu cảnh báo quan trọng giúp nhận biết tình trạng thiếu máu cơ tim ngay từ giai đoạn đầu, trước khi có những tổn thương nặng nề hơn.

Trong giai đoạn đầu của nhồi máu cơ tim, có thể xuất hiện sóng T cuộn cao (hyperacute T wave) — là một dấu hiệu sớm cảnh báo thiếu máu nghiêm trọng.
Khi tổn thương tiến triển, sóng T có thể bị đảo ngược (T inversion) — phản ánh quá trình tái phân cực bị rối loạn sau giai đoạn cấp.
Mức độ và số lượng dẫn đạo có sóng T bất thường cũng gợi ý mức độ bệnh lý và tiên lượng lâu dài.

Biến đổi sóng T — từ tăng cao bất thường đến đảo chiều — là bước khởi đầu trên ECG cảnh báo thiếu máu và giúp bác sĩ phát hiện sớm quá trình nhồi máu.

Chênh lệch đoạn ST – dấu hiệu tổn thương cơ tim cấp

Đoạn ST trên điện tâm đồ vốn phản ánh giai đoạn giữa quá trình khử cực và tái cực của tâm thất, thường nằm ngang và ổn định. Khi cơ tim bị thiếu máu nặng, đặc biệt trong nhồi máu cơ tim cấp, dòng điện bất thường giữa vùng tổn thương và vùng lành gây ra hiện tượng chênh lệch đoạn ST. Trong đó, ST chênh lên ở các chuyển đạo liên quan trực tiếp đến vùng cơ tim bị ảnh hưởng được xem là dấu hiệu đặc trưng của tổn thương cấp, cho phép bác sĩ xác định sớm vị trí nhồi máu và đưa ra quyết định can thiệp kịp thời.

Đoạn ST nằm giữa điểm J (cuối sóng S) và đầu sóng T, trong điều kiện bình thường nó nằm ngang (nối điện).
Khi có nhồi máu, dòng “dòng chấn thương (injury current)” tạo ra sự chênh lệch điện thế, làm đoạn ST ở các dẫn đạo về phía vùng bị tổn thương bị nâng lên (ST elevation).
Tiêu chuẩn chẩn đoán thường là chênh lên ≥ 1 mm (0,1 mV) ở ít nhất hai dẫn đạo kề nhau (đối với STEMI)
Ngoài ra, có thể xuất hiện đáp ứng phản chiếu (reciprocal ST depression) ở các dẫn đạo đối bên — điều này củng cố chẩn đoán tổn thương thực sự.
Khi tổn thương tiến triển, chênh lên ST có thể giảm dần, chuyển thành chênh xuống hoặc các thay đổi khác.

Chênh lên đoạn ST là dấu hiệu trung tâm của tổn thương cơ tim cấp trên ECG — nếu xuất hiện kịp thời, là tín hiệu để can thiệp tái tưới máu ngay lập tức. Theo chia sẻ từ giảng viên Trường Cao đẳng Y Sài Gòn, việc nhận biết sớm dấu hiệu này đóng vai trò quyết định trong cấp cứu và điều trị.

Sóng Q và vai trò của các dẫn đạo phải (V3R, V4R)

Sóng Q trên điện tâm đồ bình thường có thể xuất hiện nhỏ ở một số chuyển đạo, phản ánh sự khử cực sinh lý. Tuy nhiên, khi sóng Q trở nên sâu và rộng bất thường, đó là dấu hiệu cho thấy một vùng cơ tim đã bị hoại tử, mất khả năng dẫn truyền điện. Sự hiện diện của sóng Q bệnh lý giúp khẳng định tổn thương không hồi phục trong nhồi máu cơ tim. Bên cạnh đó, việc ghi thêm các chuyển đạo phải như V3R và V4R đặc biệt quan trọng trong trường hợp nghi ngờ nhồi máu thành dưới kèm theo nhồi máu thất phải, bởi nó cung cấp bằng chứng bổ sung để đánh giá đầy đủ mức độ lan rộng của tổn thương.

Sóng Q bất thường (pathological Q wave) xuất hiện khi một vùng cơ tim đã bị hoại tử không còn dẫn điện bình thường.
Thời điểm xuất hiện sóng Q có thể bắt đầu từ vài giờ, hoặc chậm hơn khoảng 12–24 giờ sau triệu chứng khởi phát.
Trong chẩn đoán và đánh giá, người ta phân biệt nhồi máu có sóng Q và nhồi máu không có Q vì hai dạng này có tiên lượng khác nhau.
Dẫn đạo V3R và V4R thường được ghi thêm khi nghi ngờ nhồi máu thành dưới đi kèm nhồi máu thất phải — giúp phát hiện tổn thương phía thất phải.
Trong trường hợp nhồi máu thất phải, việc xem các dẫn đạo phải là cần thiết để hướng điều trị hỗ trợ vòng tuần hoàn phải.

Sự xuất hiện sóng Q bất thường đóng vai trò như “vết tích điện” của hoại tử cơ tim, trong khi các dẫn đạo phải như V3R/V4R bổ sung giá trị trong chẩn đoán nhồi máu thất phải đồng thời.

Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn tuyển sinh năm 2025

Nhận biết đúng các biến đổi trên điện tâm đồ như sóng T, đoạn ST hay sóng Q không chỉ giúp chẩn đoán sớm nhồi máu cơ tim mà còn góp phần quan trọng trong xử trí cấp cứu. Để có được kỹ năng phân tích, đọc kết quả chính xác và vận dụng vào thực hành lâm sàng, thí sinh có nguyện vọng theo học ngành Kỹ thuật Hình ảnh Y học nên lựa chọn Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn. Nhà trường chú trọng đào tạo bài bản, chuyên sâu cả về lý thuyết lẫn thực hành, giúp sinh viên tự tin trở thành kỹ thuật viên hình ảnh y học có năng lực chuyên môn vững vàng sau khi tốt nghiệp.

*LƯU Ý: Nội dung bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, phục vụ mục đích học tập của sinh viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn và không thay thế cho tư vấn y khoa