Các xét nghiệm hóa sinh máu và nước tiểu giúp bác sĩ đánh giá sức khỏe toàn diện, đặc biệt chức năng thận và khả năng chuyển hóa đường. Chúng có giá trị trong chẩn đoán sớm, theo dõi tiến triển, kiểm soát hiệu quả điều trị và phòng ngừa biến chứng lâu dài.
Một số chỉ số đánh giá chức năng thận và tiểu đường
Các xét nghiệm hóa sinh máu và nước tiểu là công cụ then chốt giúp đánh giá chức năng thận và chuyển hóa đường, từ đó phát hiện sớm nhiều bệnh lý mạn tính. Đối với sinh viên ngành Cao đẳng Kỹ thuật xét nghiệm y học tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, việc nắm vững kỹ thuật đọc – phân tích kết quả xét nghiệm không chỉ củng cố kiến thức y khoa nền tảng mà còn rèn luyện khả năng lâm sàng cần thiết. Đây cũng là nội dung đào tạo trọng tâm, giúp người học có thể áp dụng thực tiễn trong chẩn đoán, theo dõi tiến triển và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cho bệnh nhân. Những thông tin dưới đây sẽ làm rõ ý nghĩa của các chỉ số xét nghiệm thường gặp trong lâm sàng.
Các xét nghiệm hóa sinh đánh giá chức năng thận
Thận là cơ quan đảm nhận vai trò lọc máu, đào thải chất cặn bã và duy trì cân bằng nội môi của cơ thể. Do đó, xét nghiệm đánh giá chức năng thận thường tập trung vào các thông số như creatinin, urê và các chất điện giải. Những kết quả này giúp bác sĩ nhận biết sớm sự suy giảm chức năng lọc cũng như mức độ rối loạn chuyển hóa kèm theo.
Creatinin và độ lọc creatinin là những chỉ số được sử dụng phổ biến nhất. Creatinin là sản phẩm thoái hóa của creatin trong cơ, được đào thải ổn định qua thận. Nồng độ creatinin máu tăng hoặc độ lọc creatinin giảm cho thấy khả năng lọc cầu thận bị suy giảm, gợi ý tình trạng suy thận hoặc các bệnh lý cầu thận. Trong thực hành lâm sàng, độ thanh lọc creatinin được coi là chỉ số phản ánh gần đúng mức lọc cầu thận, mặc dù vẫn có thể bị ảnh hưởng trong một số tình huống bệnh lý phức tạp.
Urê máu (BUN) cũng thường được dùng để đánh giá chức năng thận, song chỉ số này dễ bị tác động bởi chế độ ăn giàu đạm hoặc tình trạng mất nước. Urê tăng cao thường gặp trong suy thận, viêm cầu thận mạn, tắc nghẽn đường tiểu, trong khi urê thấp có thể liên quan đến suy gan hoặc chế độ ăn ít protein. So sánh urê máu và urê nước tiểu giúp xác định khả năng tái hấp thu của ống thận cũng như mức độ suy giảm chức năng thận.
Ngoài ra, các chất điện giải trong huyết thanh như natri, kali, clorua và canxi cũng được theo dõi thường xuyên. Những biến đổi này phản ánh tình trạng rối loạn cân bằng nước – muối, thường gặp trong suy thận cấp, suy thận mạn, hội chứng thận hư hay các bệnh lý chuyển hóa. Chẳng hạn, hạ natri máu có thể đi kèm với mất nước hoặc tiểu đường, trong khi tăng kali máu lại là dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm trong suy thận giai đoạn nặng.
Như vậy, việc theo dõi creatinin, urê và điện giải không chỉ cho thấy khả năng lọc và đào thải của thận mà còn cung cấp bức tranh toàn diện về tình trạng cân bằng nội môi, từ đó định hướng hướng điều trị kịp thời và chính xác.
Các xét nghiệm hóa sinh trong đánh giá tiểu đường
Đái tháo đường là bệnh rối loạn chuyển hóa đặc trưng bởi tình trạng đường máu tăng cao kéo dài. Để chẩn đoán và theo dõi, nhiều xét nghiệm sinh hóa được thực hiện nhằm đánh giá cả glucose trong máu và sự hiện diện của các chất bất thường trong nước tiểu, đây cũng là kiến thức nền tảng được chú trọng giảng dạy tại Cao đẳng Y Sài Gòn để sinh viên nắm vững trong quá trình học tập và thực hành lâm sàng.
Đường huyết lúc đói là xét nghiệm cơ bản nhất. Ở người khỏe mạnh, glucose huyết tương dao động từ 4,4 – 6,1 mmol/L. Khi chỉ số này đạt từ 7,0 mmol/L trở lên trong hai lần xét nghiệm khác nhau, bệnh nhân được chẩn đoán mắc tiểu đường. Hiện nay, phương pháp định lượng enzym – màu được sử dụng phổ biến nhờ tính đặc hiệu cao, loại bỏ ảnh hưởng từ các chất khử khác trong máu, cho kết quả chính xác hơn so với phương pháp kinh điển.
Bên cạnh đường máu, xét nghiệm đường niệu và ceton niệu cũng có ý nghĩa quan trọng. Ở người bình thường, cả glucose và ceton trong nước tiểu đều âm tính. Trong bệnh lý, glucose niệu có thể vượt mức 1000 mg/dL, kèm theo ceton niệu dương tính, phản ánh tình trạng thiếu hụt insulin và rối loạn chuyển hóa năng lượng. pH nước tiểu lúc này thường giảm rõ do sự xuất hiện của các acid cetonic mạnh, đồng thời tỷ trọng nước tiểu cũng tăng cao hơn bình thường. Những chỉ số này là dấu hiệu cảnh báo sớm biến chứng nhiễm toan ceton – một tình trạng cấp cứu của bệnh tiểu đường.
Một xét nghiệm khác thường được chỉ định là nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống (OGTT). Phương pháp này đặc biệt hữu ích trong các trường hợp đường huyết lúc đói tăng nhẹ, chưa đủ tiêu chuẩn chẩn đoán. Sau khi bệnh nhân uống dung dịch glucose theo cân nặng, các mẫu máu được lấy định kỳ trong vài giờ để theo dõi sự thay đổi nồng độ đường. Ở người bình thường, glucose máu tăng nhẹ sau uống và trở về gần mức ban đầu sau 2 giờ. Ngược lại, ở bệnh nhân tiểu đường, đường huyết tăng cao hơn, kéo dài và chậm trở về mức nền. OGTT giúp phát hiện rối loạn dung nạp đường cũng như tiểu đường tiềm ẩn mà xét nghiệm đường máu lúc đói chưa thể hiện rõ.
Nhờ các xét nghiệm từ đơn giản đến chuyên sâu, việc phát hiện và theo dõi tiểu đường trở nên chính xác hơn, giúp bác sĩ điều chỉnh chế độ điều trị, đồng thời cảnh báo sớm nguy cơ biến chứng nguy hiểm.
Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn tuyển sinh năm 2025
Ý nghĩa tổng hợp của các chỉ số xét nghiệm
Việc đánh giá đồng thời chức năng thận và tình trạng đường huyết mang lại cái nhìn toàn diện về sức khỏe nội tạng và chuyển hóa của cơ thể. Thận và tuyến tụy đều có vai trò quan trọng trong việc duy trì cân bằng nội môi, do đó những rối loạn liên quan thường ảnh hưởng lẫn nhau.
Các chỉ số như creatinin, urê và điện giải giúp xác định mức lọc cầu thận, khả năng đào thải chất cặn bã và tình trạng cân bằng muối nước. Trong khi đó, glucose máu, đường niệu, ceton niệu và nghiệm pháp dung nạp glucose lại phản ánh trực tiếp khả năng chuyển hóa năng lượng và kiểm soát đường huyết. Khi kết hợp với nhau, chúng tạo thành cơ sở vững chắc để phát hiện sớm suy thận, đái tháo đường cũng như những biến chứng đi kèm.
Để làm chủ kiến thức về xét nghiệm máu, nước tiểu và áp dụng hiệu quả trong chẩn đoán cũng như điều trị bệnh lý, thí sinh có nguyện vọng theo học ngành Y sĩ đa khoa nên lựa chọn Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn. Nhà trường chú trọng đào tạo bài bản, chuyên sâu về chuyên môn ngành, giúp sinh viên không chỉ nắm vững lý thuyết mà còn thành thạo kỹ năng lâm sàng, sẵn sàng đáp ứng nhu cầu thực tế tại cơ sở y tế.
*LƯU Ý: Nội dung bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, phục vụ mục đích học tập của sinh viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn và không thay thế cho tư vấn y khoa!