Thuốc nhỏ mắt là lựa chọn quen thuộc trong điều trị nhiều bệnh lý về mắt. Từ kháng sinh, kháng viêm đến bôi trơn và hạ nhãn áp, mỗi nhóm thuốc đều có vai trò riêng, cần dùng đúng chỉ định để đảm bảo an toàn.
Các thuốc nhỏ mắt thường gặp và lưu ý khi sử dụng
Các thuốc nhỏ mắt như kháng sinh, kháng viêm, bôi trơn hay hạ nhãn áp là những chế phẩm được sử dụng rộng rãi trong điều trị và chăm sóc mắt, nhưng nếu dùng không đúng chỉ định có thể gây biến chứng nguy hiểm. Điều này đòi hỏi người hành nghề Dược phải có kiến thức vững chắc về dược lý, bệnh lý mắt và cách theo dõi tác dụng phụ.
Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn luôn chú trọng đào tạo sinh viên kỹ năng nhận diện nhóm thuốc nhỏ mắt thường gặp, nắm vững nguyên tắc tư vấn và hướng dẫn người bệnh sử dụng an toàn. Phần nội dung sau đây sẽ giúp sinh viên và người làm nghề Dược hiểu rõ hơn về các loại thuốc nhỏ mắt phổ biến và những lưu ý quan trọng khi dùng trong thực tế.
Các loại thuốc nhỏ mắt điều trị nhiễm khuẩn, viêm và co mạch
Những bệnh lý thường gặp ở mắt như viêm kết mạc, đau mắt đỏ, loét giác mạc hay sưng tấy bờ mi đều có thể được kiểm soát hiệu quả bằng thuốc nhỏ mắt. Trong đó, ba nhóm phổ biến nhất là kháng sinh, kháng viêm và co mạch. Mỗi nhóm mang lại lợi ích đặc thù nhưng cũng tiềm ẩn những nguy cơ nếu dùng sai cách, vì vậy cần được lựa chọn và sử dụng cẩn trọng.
- Thuốc chứa kháng sinh: Được chỉ định trong nhiễm khuẩn mắt như viêm kết mạc hoặc loét giác mạc, đặc biệt ở người đeo kính áp tròng. Nhóm fluoroquinolone (moxifloxacin, ciprofloxacin, levofloxacin, ofloxacin) có phổ tác dụng rộng, diệt được cả vi khuẩn Gram dương và Gram âm. Ngoài ra, nhóm aminoglycoside (gentamycin, tobramycin, neomycin) cũng được dùng phổ biến trong nhiều trường hợp nhiễm khuẩn khác nhau. Tuy nhiên, cần tuân thủ thời gian điều trị để hạn chế kháng thuốc. Nhóm kháng sinh mang lại hiệu quả rõ rệt trong điều trị nhiễm khuẩn, nhưng việc lạm dụng dễ dẫn đến kháng thuốc và biến chứng không mong muốn.
- Thuốc kháng viêm (steroid và NSAIDs): Có vai trò giảm phù nề, đau rát và viêm sau phẫu thuật hoặc dị ứng mắt. Corticosteroid như prednisolone, dexamethasone được đánh giá hiệu quả nhưng dễ làm tăng nhãn áp hoặc gây đục thể thủy tinh nếu lạm dụng. Trong khi đó, loteprednol thế hệ mới ít tác dụng phụ hơn, thích hợp cho điều trị dài ngày. Ngoài steroid, nhóm NSAIDs (bromfenac, nepafenac) cũng được dùng để giảm đau và ngừa tái phát viêm. Cần cân nhắc giữa hiệu lực mạnh của steroid và tính an toàn hơn của NSAIDs để lựa chọn phù hợp từng bệnh nhân.
- Thuốc co mạch (giảm đỏ và sung huyết): Các hoạt chất như phenylephrine, naphazoline, tetrahydrozoline có tác dụng làm co mạch máu kết mạc, giúp mắt bớt đỏ, giảm cảm giác khó chịu tức thì. Tuy nhiên, việc dùng kéo dài có thể dẫn đến hiện tượng đỏ hồi ứng, khiến triệu chứng nặng hơn khi ngưng thuốc. Thuốc co mạch chỉ nên dùng ngắn hạn trong những trường hợp cần thiết, không phải là giải pháp điều trị lâu dài.
Nhìn chung, các thuốc nhỏ mắt kháng sinh, kháng viêm và co mạch mang lại hiệu quả nhanh trong kiểm soát nhiễm khuẩn và viêm, nhưng cần sử dụng đúng chỉ định và theo dõi chặt chẽ để hạn chế nguy cơ kháng thuốc, biến chứng hoặc tác dụng phụ không mong muốn.
Thuốc nhỏ mắt bôi trơn, điều hòa độ ẩm và điều trị glaucoma
Khô mắt và glaucoma là hai vấn đề phổ biến, ảnh hưởng đến cả sinh hoạt hàng ngày và nguy cơ mất thị lực. Trong khi thuốc nhỏ mắt bôi trơn giúp duy trì độ ẩm, giảm mỏi và cải thiện sự thoải mái, thì nhóm thuốc điều trị glaucoma lại giữ vai trò quyết định trong việc kiểm soát nhãn áp, ngăn ngừa biến chứng mù lòa.
- Thuốc bôi trơn và làm ẩm mắt: Được sử dụng rộng rãi trong tình trạng khô mắt, cộm rát, mỏi mắt do làm việc nhiều với màn hình hoặc sau phẫu thuật mắt. Các thành phần như natri hyaluronat, hydroxypropyl methylcellulose, carboxymethylcellulose, glycerin hay propylene glycol có tác dụng giữ ẩm, giảm ma sát và làm dịu giác mạc. Các sản phẩm ít chất bảo quản thường được ưu tiên để hạn chế kích ứng. Thuốc bôi trơn là giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả, có thể sử dụng hằng ngày để cải thiện khô mắt và bảo vệ bề mặt nhãn cầu.
- Thuốc điều trị tăng nhãn áp (glaucoma): Nhóm prostaglandin analogs (latanoprost, bimatoprost, travoprost, tafluprost) giúp tăng thoát thủy dịch, thường dùng 1 lần mỗi tối với hiệu quả hạ nhãn áp cao. Nhóm beta-blockers (timolol, betaxolol) giảm tiết thủy dịch nhưng có thể gây tác dụng phụ toàn thân như chậm nhịp tim. Nhóm alpha-agonists (brimonidine) vừa giảm tiết vừa tăng thoát thủy dịch, trong khi nhóm ức chế men carbonic anhydrase (dorzolamide, brinzolamide) có tác dụng giảm sản xuất thủy dịch. Ngoài ra, các chế phẩm kết hợp (ví dụ timolol + brimonidine) giúp nâng cao hiệu quả và giảm số lần nhỏ thuốc. Với nhiều cơ chế tác động khác nhau, thuốc nhỏ mắt điều trị glaucoma cho phép bác sĩ cá nhân hóa phác đồ, từ đó giúp bệnh nhân duy trì thị lực ổn định lâu dài.
Có thể thấy, thuốc nhỏ mắt bôi trơn giúp cải thiện rõ rệt tình trạng khô, mỏi mắt, trong khi nhóm thuốc điều trị glaucoma giữ vai trò quyết định trong kiểm soát nhãn áp và bảo tồn thị lực lâu dài. Việc nắm vững kiến thức để lựa chọn và sử dụng đúng chỉ định y khoa là điều mà sinh viên theo học Cao đẳng Dược cần đặc biệt chú trọng trong quá trình đào tạo.
Tổng kết lưu ý khi sử dụng thuốc nhỏ mắt
Thuốc nhỏ mắt mang lại nhiều lợi ích trong điều trị, từ nhiễm khuẩn, viêm cho đến glaucoma và khô mắt. Tuy nhiên, không phải loại nào cũng có thể dùng bừa bãi, bởi một số nhóm thuốc có thể gây biến chứng nghiêm trọng nếu lạm dụng hoặc dùng sai chỉ định.
- Steroid: dễ gây tăng nhãn áp, chậm liền vết thương sau phẫu thuật và làm đục thể thủy tinh nếu sử dụng kéo dài.
- Thuốc co mạch: nếu lạm dụng sẽ dẫn đến đỏ hồi ứng, khiến tình trạng mắt trầm trọng hơn.
- Thuốc bôi trơn: nên chọn loại không chứa chất bảo quản để giảm nguy cơ kích ứng, đặc biệt ở người phải dùng thường xuyên.
- Khuyến cáo chung: người bệnh nên tái khám định kỳ để được theo dõi nhãn áp, đánh giá phản ứng thuốc và điều chỉnh liều phù hợp.
.jpeg)
Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn tuyển sinh năm 2025
Có thể thấy, việc sử dụng thuốc nhỏ mắt tưởng chừng đơn giản nhưng thực tế lại đòi hỏi nhiều kiến thức chuyên môn để đảm bảo hiệu quả và an toàn cho người bệnh. Chính vì vậy, những bạn trẻ có định hướng theo đuổi ngành Dược nên lựa chọn học tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn. Nhà trường không chỉ cung cấp nền tảng kiến thức dược lý bài bản mà còn chú trọng đào tạo kỹ năng thực hành, giúp sinh viên hiểu rõ cơ chế, chỉ định và cách tư vấn sử dụng thuốc nhỏ mắt cũng như nhiều nhóm thuốc khác trong thực tiễn nghề nghiệp.
*LƯU Ý: Nội dung bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, phục vụ mục đích học tập của sinh viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn và không thay thế cho tư vấn y khoa!