Dịch truyền là một phần không thể thiếu trong điều trị nội khoa và hồi sức, giúp bù đắp thể tích tuần hoàn, điều chỉnh điện giải, giảm áp lực nội sọ và cung cấp năng lượng khi bệnh nhân không thể ăn uống.
Các loại dịch truyền thường dùng trong lâm sàng
Các loại dịch truyền trong lâm sàng, từ dịch tinh thể đẳng trương, dịch ưu trương đến dịch cung cấp năng lượng và dịch keo, đều giữ vai trò quan trọng trong hồi sức, điều trị mất nước, điều chỉnh điện giải và hỗ trợ dinh dưỡng cho người bệnh. Mỗi loại dịch có chỉ định, cách pha, tốc độ và nguy cơ biến chứng khác nhau, đòi hỏi người thực hành phải nắm vững nguyên tắc và kỹ thuật truyền dịch an toàn.
Ngành Điều dưỡng tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn đặc biệt chú trọng đào tạo sinh viên kiến thức về dược lý – sinh lý, kỹ năng đánh giá tình trạng bệnh nhân, lựa chọn loại dịch phù hợp và theo dõi biến chứng trong quá trình truyền. Nội dung sau đây hệ thống hóa những kiến thức cơ bản và kỹ thuật cần thiết, giúp sinh viên và nhân viên y tế áp dụng hiệu quả trong thực tế chăm sóc và điều trị.
Dịch tinh thể đẳng trương – lựa chọn hồi sức cơ bản
Dịch tinh thể đẳng trương có áp lực thẩm thấu tương đương huyết tương, thường được sử dụng đầu tay để bù dịch và điện giải trong nhiều tình huống cấp cứu.
- Natri Clorid 0,9 % (NaCl 0,9 %): Giá thành thấp, phổ biến; nhược điểm là nồng độ Cl⁻ cao, dễ gây toan chuyển hóa, và khi truyền nhanh với lượng lớn có thể gây ứ dịch ngoại bào, phù phổi cấp.
- Ringer Lactat: Chứa K⁺, Ca²⁺ và lactat (chuyển hóa thành bicarbonat tại gan, giúp kiềm hóa nhẹ máu). Mỗi lít chỉ duy trì 200–300 mL thể tích tuần hoàn, cần truyền nhiều lần, không vượt quá 3–4 L/24 h và chỉ nên dùng khi mất thể tích ≤ 1 L.
Dịch tinh thể đẳng trương an toàn và dễ sử dụng nhưng cần giám sát chặt để tránh quá tải dịch hoặc rối loạn toan kiềm.
Dịch ưu trương – công cụ điều chỉnh chuyên sâu
Dịch ưu trương có nồng độ cao hơn huyết tương, sử dụng trong những tình huống cần điều chỉnh nhanh áp lực thẩm thấu hoặc giảm áp lực nội sọ, đặc biệt được giảng dạy kỹ trong chương trình Đào tạo Dược sĩ Nhà thuốc để giúp sinh viên hiểu rõ chỉ định và cách sử dụng an toàn.
Đặc điểm:
- Bao gồm NaCl 1,2 % đến 20 % (thường pha loãng khi dùng).
- Có khả năng giảm phù não, hạ áp lực nội sọ nhanh hơn so với dung dịch keo.
- Nhược điểm: gây áp suất thẩm thấu cao, nguy cơ phù, giảm kết tập tiểu cầu, tăng nguy cơ chảy máu, giãn mạch nội tạng, ảnh hưởng chức năng tim và thận
Dịch ưu trương mang lại hiệu quả mạnh trong hồi sức thần kinh, song đòi hỏi kỹ thuật và theo dõi sát để phòng biến chứng.
Dịch cung cấp năng lượng & dịch keo thay thế huyết tương
Khi bệnh nhân không thể nuôi dưỡng qua đường tiêu hóa hoặc mất huyết tương nghiêm trọng, cần kết hợp dịch truyền chứa năng lượng và dịch keo duy trì áp lực keo trong máu.
Dung dịch cung cấp năng lượng:
- Glucose: Đẳng trương 5 % và ưu trương (100–300 g/L), cung cấp ~400 kcal/100 g. Truyền chậm, tránh viêm tắc tĩnh mạch, hoại tử tại chỗ rò; điều chỉnh tốc độ và liều để phòng tăng hoặc hạ đường huyết.
- Sorbitol: Nguồn năng lượng tương đương glucose, nhưng liều cao có thể gây rối loạn thần kinh do tăng áp lực thẩm thấu.
- Acid amin: Chứa acid amin thiết yếu, truyền chậm (< 50 giọt/phút), thận trọng ở bệnh nhân suy gan, thận, tuần hoàn.
- Lipid: Nhũ tương béo cung cấp acid béo thiết yếu và năng lượng; liều 2–3 g/kg/ngày ở người lớn, theo dõi phản ứng sớm (sốt, buồn nôn) và muộn (gan to, vàng da, giảm tế bào máu).
Dịch keo thay huyết tương:
- Gelatin biến tính: Không cần xét nhóm máu, dễ bảo quản; hạn chế là thời gian tồn tại ngắn, nguy cơ dị ứng, rối loạn đông máu.
- PVP: Dễ bảo quản nhưng tồn lưu lâu, có nguy cơ phản ứng miễn dịch.
- Dextran: Loại trọng lượng phân tử cao hoặc thấp, giúp cải thiện lưu thông vi mạch nhưng có thể gây rối loạn đông và phản ứng quá mẫn.
Nhóm dịch này vừa nuôi dưỡng vừa hỗ trợ hồi sức thể tích, nhưng việc lựa chọn và liều lượng cần cá thể hóa dựa trên tình trạng bệnh và theo dõi sát.
(1).png)
Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn đào tạo ngành Điều dưỡng
Việc sử dụng dịch truyền đòi hỏi không chỉ kiến thức lý thuyết về dược lý và sinh lý, mà còn kỹ năng thực hành lâm sàng chính xác để đảm bảo an toàn cho người bệnh. Đối với những ai muốn theo đuổi nghề Điều dưỡng, lựa chọn Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn sẽ giúp được đào tạo bài bản và chuyên sâu về kỹ thuật truyền dịch, từ khâu đánh giá chỉ định, chuẩn bị dụng cụ, thực hiện quy trình vô khuẩn đến theo dõi và xử trí kịp thời các biến chứng. Đây là nền tảng vững chắc để làm việc hiệu quả trong mọi môi trường y tế.
*LƯU Ý: Nội dung bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, phục vụ mục đích học tập của sinh viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn và không thay thế cho tư vấn y khoa!